Psikoloji, Hafıza ve Beyin
Hafıza Nedir?
Hafıza, insan zihninin en önemli işlevlerinden biridir. Kendinizle ve varoluşunuzla ilgili temel ayrıntıları hatırlamaktan, kahvaltıda yedikleriniz veya en sevdiğiniz rengin ne olduğu gibi sıradan gerçeklere kadar, hafıza insan yaşamının her yönünü bilgilendirir. Bellek olması gerektiği gibi çalıştığında, günlük eylemlerimizi bilgilendiren temel bilgileri sağlar. Ancak hafıza zayıfladığında, çoğu zaman hayatlarımız üzerinde önemli bir olumsuz etkisi olabilir.
Kaynak: pexels.com
Anılar beyindeki karmaşık etkileşimler yoluyla oluşturulur ve dilden ilişkilere ve günlük görevlere kadar her şey için gereklidir. Hafıza hayatımızda önemli bir rol oynasa da, yanılmaz değildir. Bellek, kasıtlı veya kasıtsız olarak kolaylıkla bozulabilir, bozulabilir veya başka şekilde değiştirilebilir. Bu nedenle, günlük hayatımızın büyük bir bölümünde belleğe güvenebiliyor olsak da, özellikle daha az yakın geçmişe gelince, güvenilmez bir bilgi kaynağı olmaya devam ediyor.
Tarihsel Bellek Anlayışı
Tarih boyunca bellek şairleri, filozofları ve diğer düşünürleri zihnin çalışma şeklini araştırırken büyüledi ve onlara ilham verdi. Bellekle ilgili sorular kimlik, özgür irade, dil ve daha fazlasıyla ilgili sorular için derin bir öneme sahip olduğundan, bellek hem sanatta hem de bilimde önemli bir çalışma alanı olmuştur.
Antik dünyada hafıza genellikle ilahiyat, kehanet ve yaratıcılıkla bağlantılıydı. Filozoflar genellikle hafızayı beyin üzerinde bir tür damga, geçmiş deneyimlerin ve bilginin sabit bir izi olarak görüyorlardı. Bazıları ayrıca öğrenmenin geniş anlamda unuttuğumuz şeyleri hatırlama süreci olduğunu ve bu hatıraların dejà vu ve diğer açıklanamaz aşinalık duyguları gibi fenomenlerin kaynakları olduğunu savundu. Bilim adamları ve filozoflar, deneyimlerimizin hatıralarını nasıl oluşturduğumuzu ve sakladığımızı anlamak amacıyla binlerce yıldır insan bilişiyle ilgili olduğu için hafızayı incelediler.
Beyin Anıları Nasıl Oluşturur?
Anılar, beyin içindeki karmaşık bir dizi etkileşim yoluyla oluşur ve beynin anıları oluşturma, saklama ve geri getirme yolları hakkında hala çok şey araştırılmaktadır. Çalışmalar, hatıraların yeni sinapslar oluşturarak ve mevcut bağlantıları güçlendirerek beynin yapısını değiştirebileceğini göstermiştir. Farklı anılardan farklı nöron toplulukları sorumludur.
Hafıza ve Uyku
Uyku, hafıza oluşumunda önemli bir rol oynar. Hafıza açısından uykunun oynadığı rol ile ilgili çalışmalar devam ederken, uyku, günün olaylarının işlendiği ve anıların oluştuğu çok önemli bir zaman olarak teorize edilmiştir. Özellikle uyku, beyinde anıları pekiştirmeye ve uzun süreli anılar oluşturmaya yardımcı olur. Uzun bir süre uykusuz kalmak veya düzenli olarak optimalin altında bir miktarda uyumak, hafıza oluşumu ve hatırlama üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir.
Kaynak: flickr.com
Uzun Süreli ve Kısa Süreli Bellek
Farklı bellek türleri arasındaki temel ayrımlardan biri, uzun süreli bellek ile kısa süreli belleğidir. Kısa süreli bellek yalnızca sınırlı bir süre için, tipik olarak yalnızca birkaç dakika ve bazen yalnızca birkaç saniye var olur. Kısa süreli belleğe bir örnek, size henüz verilmiş olan bir telefon numarasını veya adresi tekrar okuma yeteneği olabilir. Kısa süreli bellek, belleğin uzun süreli depolanmasını veya değiştirilmesini içermez, yalnızca kısa süreli saklanmasını içerir.
Uzun süreli hafıza, uzun bir süre boyunca, genellikle süresiz olarak saklanan anıları ifade eder. Bu anılar, beyinde farklı yerlerde depolanan farklı türden anılarla birleştirilir ve kodlanır. Bazen bir bilgisayarın sabit diski gibi teknolojik sistemlerle karşılaştırıldığında, uzun süreli belleklerin depolanması henüz tam olarak anlaşılmamış karmaşık bir süreçtir. Uzun süreli anılar hala doğal unutma sürecine tabidir ve bu, anıları düzenli olarak hatırlayarak hafifletilebilir. Uzun süreli bellek, açık bellek, örtük bellek, dönemsel bellek, anlamsal bellek, prosedürel bellek ve diğerleri gibi bellek kategorilerini içerir.
Kaynak: rawpixel.com
Açık ve Örtük Bellek
Hem açık hem de örtük bellek, uzun süreli belleğin biçimleridir. Açık bellek bazen bildirimsel bellek olarak bilinir ve eski sokak adresiniz gibi belirli ayrıntıları veya lisenin ilk gününüz gibi belirli olayları hatırlıyor olsanız da, geri almak için bilinçli çaba sarf eden anıları içerir. Bilginin hatırlanması kolay olsa bile, açık bellek kasıtlı çaba gerektirir. Açık bellek türleri arasında epizodik ve anlamsal bellek bulunur.
Örtük bellek ise bilinçsiz ve düşünmeden gerçekleşen uzun süreli bir bellek biçimidir. Bilinçli olarak yönleri düşünmeden eve gittiyseniz veya belirli hareketlerinize konsantre olmadan bir beyzbol topu fırlattıysanız, örtük hafıza kullandınız. Örtük bellek genellikle kas belleğiyle yakından ilişkilidir ve çoğu kez, artık bilinçli çaba gerektirmeyecek kadar çok kez tamamlanmış fiziksel süreçleri içerir.
Bölümsel hafıza
Epizodik bellek, belirli olayların anılarını ifade eden uzun süreli açık bellek türüdür. Epizodik bellek, bir doğum günü partisi veya ilk buluşma gibi genel olayların yanı sıra, okulda silahlı saldırı veya terör saldırısı gibi yüksek duygusal rezonansa sahip belirli olayların genellikle flaş ampul anıları olarak adlandırılan belirli olayları içerir.
Işlemsel bellek
Prosedürel bellek, genellikle tekrarlama yoluyla bilinçsiz hale gelen fiziksel aktiviteyi içeren, uzun süreli örtük bir bellek türüdür. Prosedürel hafıza örnekleri arasında bisiklete binmek veya beyzbol topu fırlatmak sayılabilir.
Kaynak: rawpixel.com
Topografik Bellek
Topografik bellek, yer ve konumla ilgili olan belleği ifade eder. İyi bir yön duygusuna sahip insanlar gelişmiş bir topografik hafıza hissine sahipken, kolayca kaybolan veya yönünü şaşıran insanlar onunla mücadele ederler. Topografik bellek, yön ve konumların yanı sıra yer işaretleri ve tanıdık ayarlar gibi görsel ipuçlarına da başvurabilir.
Anlamsal Bellek
Anlamsal bellek, bir tür uzun süreli açık bellek türüdür. Genellikle, elementlerin periyodik tablosu gibi bilgilerden arkadaşlarınızın isimlerine ve aradaki her şeye kadar her şeyi içeren birikmiş bilgiyi ifade eder. Anlamsal bellek genellikle aile, eğitim ve meslek gibi faktörler dahil olmak üzere kültür ve deneyim tarafından yoğun bir şekilde koşullandırılır.
Çalışan bellek
Çalışma belleği, kısa süreli belleğe benzer, bu bilgiler sadece kısa bir süre için saklanır. Bununla birlikte, birkaç fark vardır, özellikle çalışan belleğin bilgiyi kısa süreli belleğin yapamayacağı şekilde manipüle etmesi ve yorumlaması.
Otobiyografik Bellek
Otobiyografik bellek, bir tür uzun süreli açık bellek türüdür. Genellikle hem epizodik hem de anlamsal hafızayı içerir ve kişinin beğenisi ve deneyimleri hakkındaki bilgileri hatırlamak ve ilişkilendirmek için kullanılır. Hem belirli deneyimleri hem de gerçekleri ve genel bilgileri içerebilir. Otobiyografik hafıza, benlik ve kimliğin temel bir bileşenidir.
Hafıza ve İşlenebilirlik
Anıları genellikle geçmişte olmuş şeylerin doğru tasvirleri olarak düşünsek de, anılar şaşırtıcı bir şekilde yanılabilir. Anılar zamanla bozulabilir ve bu da onları değişime açık hale getirir. Ayrıntıları otomatik olarak doldurarak aslında yaptığımızdan daha fazlasını hatırladığımızı düşündüğümüzde dikkat eksikliği anıları da etkileyebilir. Anılar ayrıca kişisel ve kültürel etkilere karşı son derece hassastır. Örneğin görgü tanıklarının ifadeleri, bilinçsiz önyargı nedeniyle çoğu zaman güvenilmez olabilir. Benzer şekilde, anılar da duygusal durumlarımız ve duygularımız tarafından çarpıtılabilir.
Hafıza ve Unutma
melek numarası 1122
Hafıza kaybı ve unutkanlık genellikle ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir. Alzheimer ve demans gibi hastalıklar hafızayı olumsuz etkileyebilir ve genellikle bir kişinin hatırlama yeteneğini ciddi şekilde tehlikeye atabilir. Hafıza kaybı, diğer ilişkili hastalıklar olmasa bile genellikle genel olarak yaşlanma sürecinin tipik bir örneğidir.
Amnezi ve hipertirmesi gibi diğer hastalıklar, geçmiş olayların hatıraları veya kendilikle ilgili anıları doğrudan etkileyebilir. Hafıza bozuklukları özellikle zayıflatıcı olabilir çünkü hastalar sağlıklı olsa bile genellikle kafa karışıklığı, yönelim bozukluğu ve belirsizlikle sonuçlanır.
Hafızayı Güçlendirme
Farklı insanlar genellikle farklı hafıza kapasitelerine sahip olsalar da, bireyler genellikle uyumlu çabalar yoluyla hafıza becerilerini artırabilirler. Bazen hafıza sanatı olarak da adlandırılan anımsatıcı teknikler, özellikle uzun metinlerin veya kapsamlı bilgi listelerinin ezberlenmesinde, hafızayı geliştirmek için yüzyıllardır kullanılmaktadır. Bu teknikler, belirli ifadelerin veya gerçeklerin tanıdık bir ev veya mekandaki konumlarla ilişkilendirildiği bir anı sarayı inşa etme veya bilgileri görsel veya mekansal işaretlerle başka şekilde ilişkilendirme gibi stratejileri içerebilir.
Kaynak: rawpixel.com
Yaşam tarzı değişiklikleri de hafızayı geliştirmeye yardımcı olabilir. Çalışmalar, fiziksel egzersiz ve stresi azaltmayı içeren sağlıklı bir yaşam tarzının hafızayı geliştirebileceğini ve beyin fonksiyonunu artırabileceğini göstermiştir. Bilim adamları ayrıca okuma, entelektüel çabaların peşinde koşma ve yeni faaliyetler ve beceriler öğrenme gibi faaliyetlerin hafızayı geliştirmeye veya sürdürmeye katkıda bulunabileceğini öne sürüyorlar. Sudoku veya bulmaca gibi basit beyin egzersizleri benzer bir etkiye sahip olabilir ve beyni aktif ve meşgul tutmaya yardımcı olabilir. Genel olarak, hafıza, sağlıklı bir yaşam tarzına odaklanılarak ve beyni zenginleştirici faaliyetlere dahil ederek önemli ölçüde geliştirilebilir.
Hafızanızı geliştirmekle ilgileniyor olun, hoş olmayan anıları yönetmek için yardıma ihtiyacınız olsun veya sadece konuşacak birini arıyor olun, BetterHelp'in çevrimiçi terapi hizmetleri başlamak için harika bir yerdir. Daha fazla bilgi edinmek ve kalifiye terapistlerimizden biriyle iletişime geçmek için bugün bize ulaşın.
Arkadaşlarınla Paylaş:
